'Het lijkt net of het land nog niet helemaal is wakker geschud. Onze artsen rekenen voor dat ze onder normale omstandigheden pas rond de jaarwisseling de wachtlijst zouden kunnen wegwerken. Als we een tweede COVID-golf krijgen, zitten we serieuzer in de problemen dan bij de eerste, want bij die eerste golf hadden we geen achterstand. Dan wordt het dramatisch.'

Om een dergelijk scenario voor te zijn moet Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ) Brabant, waar Berden voorzitter van is, een lastige logistieke puzzel leggen: de opstart van de reguliere zorg in combinatie met het toekomstbestendig maken van de COVID-zorg.

Balans

Over het eerste hebben de Brabantse ziekenhuizen afgesproken dat ze de komende dagen een kwart van de reguliere operatieve zorg gaan herstarten. De elf betrokken ziekenhuizen hebben becijferd dat dit 18 procent van de intensivecare-capaciteit vergt. De lopende COVID-zorg is hiermee gegarandeerd. ‘We hebben ook het scenario van 50 procent opschaling van de operatieve zorg bekeken, maar dat ging niet’, aldus Berden.’Daarmee hadden de Brabantse ziekenhuizen hun COVID-verantwoordelijkheid naar elkaar en naar de rest van Nederland onderuit geschoffeld. Dan hadden we gezegd: laat anderen maar boeten, dat lossen wij lekker niet op. Zo krijg je begrijpelijkerwijs veel kinnesinne. Nu mag iedereen tot het afgesproken volume opschalen, terwijl we een goede balans hebben tussen COVID-zorg, ok-tijd, ruimtelijke voorzieningen en personeel.’

Taal van de professional

Welke behandelingen en specialismen als eerste aan de beurt zijn, mag ieder ziekenhuis zelf beoordelen. Het ETZ heeft met het oog hierop een commissie van zes ‘wijze snijders’ in het leven geroepen. ‘We dachten aanvankelijk keuzes te kunnen maken aan de hand van die prio-lijsten van de NZa, maar het werd al snel duidelijk dat professionals daar bij de uiteindelijke toewijzing eigenlijk niks aan hebben. Op die lijst staan wel aandoeningen, maar artsen moeten toch nog kijken naar de patiënt voor hen. De ene brughoektumor of hernia is de andere niet. Die beoordeling moet je aan de professionals laten. Daar krijg je de beste compliance mee; zij spreken elkaars taal.’

Scheve gezichten

Eenzelfde taal of niet, gezien de beperkte capaciteit vallen er onherroepelijk specialisten buiten de boot. Is Berden niet bang voor scheve gezichten? ‘Ja, daar ben ik bang voor, maar ik vind dit beter te hanteren dan wanneer je keuzes van buiten dropt. Mijn ervaring bij dit soort keuzeknopen: houd ze in huis, want als je ze uitbesteedt weet je niet waar je uitkomt. Professionals zijn eigenaar van het proces, dat is de kritische succesfactor.’

Transparantie

Voorwaarde is volgens Berden wel dat er transparantie is over gemaakte keuzes. ‘We zijn heel transparant over de vraag welke operaties we doen. Dan kun je ook zeggen: daar ben ik het mee eens, of: wat is dit nou toch? Pas is hier een patiënt met een liesbreuk geopereerd. Daar kwam natuurlijk discussie over. Het argument was dat er een gaatje over was. Beter dat kleine beetje ok-tijd toch benutten in plaats van de operatiekamer leeg te laten. De professionals nemen elkaar de maat, dan heb je de goede discussie.’

Onderuit

Toch is en blijft de opstart een delicaat proces. ‘Als ROAZ zijn we er best trots op dat het in Brabant nog steeds lukt om één lijn te trekken’ zegt Berden. ‘Je kunt je voorstellen dat dat verloren gaat als specialisten in mijn huis zeggen “het kan niet zo zijn dat we nu niet in de ok kunnen” en die zetten mensen onder druk om eventjes snel een paar operaties weg te werken… Als iemand daarmee begint, bestaat de kans dat je de hele boel onderuit trekt.’

Prioriteit

Wat het speelveld verder compliceert, is de aanwezigheid van zelfstandige klinieken die ook staan te trappelen om aan de slag te gaan. Bij sommige ziekenhuizen en medisch specialistische bedrijven leeft de angst dat de klinieken productie, verwijzingen of zelfs personeel komen wegkapen, terwijl zij nog druk zijn met COVID-zorg. Wanneer kunnen klinieken wat ROAZ Brabant betreft weer aan de gang? ‘Onze lijn is dat we blij mogen zijn als ook zij een bijdrage kunnen leveren, zolang dat niet interfereert met de belangen van de COVID-zorg. Aan de andere kant: als het gaat om cosmetische chirurgie, terwijl wij andere zorg in die centra kunnen doen, bijvoorbeeld hernia’s, dan vind ik dat de klinieken daar een prioriteit in moeten aanbrengen die past bij de situatie.’